Motywacja to przywilej ludzi, którzy zaspokoili zarówno potrzeby ciała, jak i ducha. Motywacja to energia do działania, do podejmowania wysiłku, do wprowadzenia zmian, do utrzymywania dobrych nawyków, do oparcia się pokusom. Aby ją odczuwać ciało musi mieć wystarczająco dużo energii, ale i dusza też musi czuć, że jest brana pod uwagę, że ma coś do powiedzenia, że ma prawa na równi z ciałem, że jej potrzeby są zaspokojone.
Po stronie ducha stoją trzy potrzeby:
– potrzeba autonomii,
– potrzeba kompetencji,
– potrzeba relacji.
Potrzeba autonomii
Potrzeba autonomii jest uniwersalna. Dotyczy każdego bez względu na wiek. Towarzyszy nam w domu, w pracy, w przedszkolu i szkole. Jest to potrzeba możliwości samostanowienia o sobie. Dotyczy 4-latka, który koniecznie sam chce założyć buty. 12-latka, który sam chce zdecydować kiedy i z czego odrobić pracę domową, 20-latka, który sam zdecyduje, na który wykład pójść, 40-latka, który nie chce, by szef co chwila zaglądał mu przez ramię i kontrolował jego strategie realizacji ważnego projektu.
Jeśli czujesz, że nie możesz stanowić o sobie, bez względu na wiek, możesz odczuwać stres z tego powodu i mieć obniżone poczucie motywacji. Autonomia czuje flow z dopaminą więc, gdy tej jest mało, motywacja do działania żadna.
Potrzeba kompetencji
Ponadto, ważna jest potrzeba kompetencji. Każdy z nas potrzebuje czuć, że jest w czymś naprawdę dobry. Jest to związanie z poczuciem bycia znaczącym, takim, z którym inni się liczą, i go za to szanują. I znów jest to potrzeba uniwersalna. Dotyczy, uwaga! wszystkich uczniów. Nie każdy uczeń chce współpracować z systemem, nie każdy może, ale każdy chciałby być dobrym uczniem. Nie ma wyjątków. Nie ma też wyjątków w pracy. Każdy chciałby się czymś wyróżnić, być za coś docenionym, zauważonym i szanowanym.
I dzieci i dorośli stosują różne strategie, by zostać zauważonym. Niektóre z tych strategii są skuteczne – człowiek pracuje i zwiększa swoją kompetencję w jakiejś dziedzinie. Są też te mniej skuteczne, dzięki którym człowiek przyciąga uwagę, lecz jest to uwaga negatywna. W przypadku uczniów jest to błaznowanie, stawianie oporu, żarty, wygłupy – czyli generalnie na clowna. Kompetencja nie wzrasta, lecz przynajmniej człowiek czuje się zauważony. Zaspokojenie tej potrzeby w znacznym stopniu przyczynia się do zwiększenia się poziomu motywacji. Serotonina płynie strumieniami i człowiek czuje, że wszystko może.
Potrzeba relacji
Potrzeba relacji! O jaki typ relacji chodzi? O ten oparty na podmiotowości, szacunku i miłości lub choćby sympatii. No i jeszcze jedno w temacie – relacje muszą być stabilne, przez co przewidywalne. Tu chodzi o to, że ja wiem, że ty mnie lubisz bez względu na Twój obecny nastrój i bez względu na zewnętrzne okoliczności. To znaczy, że ja czuję, że nie wycofasz się z tej relacji, jeśli na przykład czegoś nie zrobię na czas. Każdy inny rodzaj relacji jest do bani. Relacje oparte na warunkowości, rywalizacji (te uszczypliwe), nieprzewidywalne (toksyczne) i wszystkie inne są wampiriadami. Przed takimi trzeba pryskać!
A teraz rozejrzyj się dobrze wokół i zastanów się, czy Twoja potrzeba relacji jest zaspokojona? Czy Twoje relacji z partnerem, dziećmi i przyjaciółmi są najwyższej jakości? Warto pamiętać, że za niektóre z nich trzeba wziąć odpowiedzialność, a przed innymi wiać. Dobre relacje ociekają oksytocyną.
